«Ό, τι κάνουμε, το κάνουμε με ευχαρίστηση και αγαπάμε όλοι τον τόπο μας» – Το Κωσταράζι μέσα από τα μάτια των κατοίκων του.
Της Δέσποινας Δαϊλιάνης
Στο Κωσταράζι του Δήμου Άργους Ορεστικού, η αγάπη για τον τόπο αποτελεί modus vivendi.
Το Παλαιό Κωσταράζι του Δήμου Άργους Ορεστικού πανηγυρίζει και οι λόγοι για να επισκεφτεί κάποιος το «Μαρτυρικό» χωριό ποικίλλουν.
«Η αγάπη που έχουμε για το Παλαιό Κωσταράζι ξεκινάει λόγω της γιορτής στις 7 του Σεπτέμβρη, παραμονή του Γενεσίου της Θεοτόκου.
Είναι αυτή η ομορφιά, το ξενύχτι, η επαφή με τη φύση, οι ιστορίες που ακούμε, το “όλοι μαζί” που συγκεντρώνει τους Κωσταραζινούς εδώ.
Οι πρώτοι που έρχονταν ήταν οι γονείς μας, οι πρώτοι που έφυγαν και από το χωριό.
Είναι η ένωση με τα δεσμά του παρελθόντος και αυτό πέρασε σε εμάς ως μνήμη», μου αφηγείται η Όλγα έξω από το πέτρινο σχολείο του Παλαιού Κωσταραζίου.
«Εδώ εκκλησιαζόμαστε. Θα συναντήσεις διάσπαρτες παρέες στον “Μαρτυρικό” οικισμό, και κατασκηνωτές.
Οι σύλλογοί μας μοιράζουν παραδοσιακά εδέσματα και στήνεται γλέντι. Είναι σημείο αναφοράς», συμπληρώνει ο Λευτέρης Βολογιάννης, πρόεδρος της κοινότητας Κωσταραζίου.
Στο Παλαιό Κωσταράζι του Δήμου Άργους Ορεστικού το σχολείο και η εκκλησία είναι τα μόνα κτήρια που στέκουν αγέρωχα μεταξύ των χαλασμάτων, τα οποία υπενθυμίζουν την «αποφράδα μέρα» της 13ης Απριλίου 1944· τη μέρα που, οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις, πυρπολούν το Κωσταράζι και το «ρημάζουν» ολοσχερώς, τριάντα δύο χρόνια μετά την πρώτη καταστροφή του από τους Οθωμανούς.
Εκεί ανάμεσα ξεναγήθηκα, τυχαία, στις αρχές του καλοκαιριού, όπου ήρθα σε επαφή με τις «μελανές» σελίδες της ιστορίας αυτού του τόπου και, κυρίως, ενημερώθηκα για τις ενέργειες που λαμβάνουν χώρα σήμερα.
Περιηγητές στο ταξίδι αυτό ήταν ο Λευτέρης, η Όλγα και ο Γιώργος· τρεις άνθρωποι, μόνιμοι κάτοικοι του Νέου Κωσταραζίου, που ο καθένας από το μετερίζι του και όλοι μαζί συσπειρωμένοι λειτουργούν με αγάπη και μεράκι για την ανάπτυξη και προώθηση της περιοχής.
Κάθε φορά, λοιπόν, που θα επιστρέφω σε αυτά τα μέρη ως επισκέπτρια, ξέρω ότι έχω τρεις νέους φίλους: τον Λευτέρη Βολογιάννη, την Όλγα Ζέλκα και τον Γιώργο Μπέκα.
Λευτέρη, πώς βρέθηκες στη θέση του προέδρου της κοινότητας Κωσταραζίου;
Έφυγα από το Κωσταράζι το ’97, επτά χρόνων. Μεγάλωσα, δούλεψα και παντρεύτηκα στη Θεσσαλονίκη. Και το 2020 -μετά από πολλή σκέψη και «μπούχτισμα» στη μεγαλούπολη- με αφορμή τον κορωνοϊό, γύρισα πίσω.
Αυτό που διέκρινα, ερχόμενος στο χωριό, ήταν μια κατάσταση με πολλές προοπτικές, είτε λόγω της ιστορίας είτε του φυσικού κάλλους είτε εξαιτίας του πληθυσμού.
Βρήκα, λοιπόν, αμέσως μερικούς ακόμα και αποφασίσαμε να συστήσουμε τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κωσταραζίου.
Την πρώτη χρονιά λειτουργίας του, ο σύλλογος σημείωσε πάνω από τριάντα δράσεις: αιμοδοσίες, εξωραϊσμούς χώρων, φιλανθρωπικού σκοπού, πολιτιστικού χαρακτήρα.
Παράλληλα με αυτόν, υπάρχουν ο Σύλλογος Γυναικών Κωσταραζίου, με μεγάλη προσφορά στο κοινωνικό γίγνεσθαι, και ο ΠΑΟΚ Κωσταραζίου. Απλώς, αυτό που έλειπε, ήταν η νεολαία· έλειπε η όρεξη, η τεστοστερόνη, η «τρέλα».
Και το δημιουργήσαμε, το καταφέραμε.
Όσο ήμουν πρόεδρος του συλλόγου, ερχόμουν αντιμέτωπος με πολλά εμπόδια τα οποία δεν μπορούσα να ξεπεράσω. Δεν είχα κάποια θεσμική υπόσταση.
Και πείσμωσα, ώστε να εκλεγώ πρόεδρος του χωριού, με σκοπό να βοηθήσω και τον σύλλογο και, κατ’ επέκταση, το ίδιο το χωριό.
Έως και την μέχρι τώρα πορεία, έχουν ξεπεραστεί πολλά κωλύματα.
Για το Παλαιό Κωσταράζι, που βρισκόμαστε τώρα, τι σκέφτεσαι;
Γίνονται κάποια βήματα, για να δοθεί δημοσιότητα στο «Μαρτυρικό» χωριό μας. Για παράδειγμα, εκμεταλλευόμενοι το φυσικό κάλλος της περιοχής, κάνουμε ενέργειες για την αξιοποίηση των μονοπατιών.
Παλιότερα, η μετακίνηση γινόταν μόνον μέσω αυτών και ήταν ιδέα όλων να μπούμε στη διαδικασία να τα βρούμε και να τα ξανανοίξουμε.
Έτυχε και η συγκυρία μιας πρόσκλησης από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, προς τους Δήμους, για διάνοιξη, χαρτογράφηση και αδειοδότηση μονοπατιών.
Εμείς ήμασταν έτοιμοι, είχαμε κάνει ήδη την έρευνά μας με τη βοήθεια ανθρώπων, κυνηγών και κτηνοτρόφων που ξέρουν τα μονοπάτια.
Μπήκε στη μέση και το topguide.gr, που είναι μεγάλος τουριστικός οδηγός, και καταφέραμε και τα στιγματίσαμε στον χάρτη.
Υπάρχουν βλέψεις από τον Δήμο, να βρεθούν τα κονδύλια και να αναστηλωθούν ή να συντηρηθούν κάποια κτήρια.
Κοντά στο σχολείο, θα ξεκινήσουν να γίνονται όλα. Αυτό μας δίνει το υπόβαθρο, ώστε να γίνει μια πιο γενική ανάπλαση υπό προϋποθέσεις.
Το σχολείο θα είναι εντευκτήριο για όλο το χωριό. Θεωρώ ότι, πολλές από τις δράσεις, θα μεταφερθούν εδώ πάνω. Η Καστοριά δεν έχει μόνον τη λίμνη.
Είμαστε πεπεισμένοι ότι, το Παλαιό Κωσταράζι, θα αποτελέσει επίσης σημείο αναφοράς του νομού. Το Κωσταράζι είναι ένα χωριό μουσειακού χαρακτήρα.
Το χωριό, δηλαδή, προσελκύει επισκέπτες;
Πέραν όσων βρίσκονται στο εξωτερικό -και είναι πάρα πολλοί- υπάρχει μία τάση να έρχεται και κόσμος τόσο από την ευρύτερη όσο και από άλλες περιοχές.
Σιγά σιγά αρχίζουν να έρχονται και επίσημοι σύλλογοι, ορειβατικοί. Όπως, επίσης, και μαθητές μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αυτό αφορά κυρίως σε ενέργειες που γίνονται, στο πλαίσιο του δικτύου των «Μαρτυρικών Χωριών».
Έτσι ήρθαν παιδιά από σχολεία του Διστόμου· πολύ συγκινητική η συνύπαρξη μιας «μαρτυρικής» με μια εντελώς «σφαγμένη» περιοχή.
Κάπως έτσι, θέλουμε να δώσουμε υπόσταση στον τόπο μας και να γλυτώσουμε από πολλές «περιπέτειες».
Βιώνουμε την εποχή της Πράσινης Ενέργειας όπου ισοπεδώνονται όλα, είτε για φωτοβολταϊκά είτε για ανεμογεννήτριες.
Και το Κωσταράζι είναι από τις περιοχές, που «πολιορκούνται» από μεγάλες εταιρείες.
Οι κάτοικοι του νέου Κωσταραζίου με τι ασχολούνται;
Με ό, τι βρουν. Δεν υπάρχει κάποια ειδικότητα, όπως ήταν κάποτε οι γουναράδες.
Υπάρχουν κάποιοι κτηνοτρόφοι, κάποιοι που ασχολούνται με τη γη και όλοι οι άλλοι είναι στο μεροκάματο.
Κάποιοι φεύγουν και σε νησιά, εποχικά. Γενικά, είναι ο πιο δύσκολος νομός για να βιοποριστείς.
Στο Παλαιό Κωσταράζι μεσουρανούσαν οι τεχνίτες, οι οποίοι ασχολούνταν με την πέτρα.
Ήταν ξακουστοί τεχνίτες, από τους καλύτερους πετράδες.
Πέρυσι ταυτοποιηθήκαμε στο Υπουργείο Πολιτισμού και προσπαθήσαμε να εντάξουμε την τέχνη της πέτρας του Κωσταραζίου στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά.
Δεν καταφέραμε, ωστόσο, να καταθέσουμε. Θα το «ζυμώσουμε» καλύτερα και θα είμαστε πιο έτοιμοι.
Η τέχνη αυτή, δυστυχώς, χάθηκε. Η μεγάλη «πληγή» του τόπου είναι ότι, όλοι, ασχολήθηκαν μόνον με τη γούνα. Και μόλις «κατέρρευσε», κατέρρευσαν κι αυτοί.
Εσύ Όλγα;
Κι εγώ γέννημα θρέμμα Καστοριανή. Έφυγα για σπουδές. Μετά γνώρισα τον άντρα μου και πήγαμε στα νησιά ξενοδοχοϋπάλληλοι.
Στο μεταξύ, «έτρεξαν» κάτι προκηρύξεις και κατάφερα να μπω στο δημόσιο. Από το 2003 έως και το 2016 ήμουν στη Ρόδο, μέχρι που έκανα αίτηση για να επιστρέψω στα πάτρια εδάφη.
Επειδή μου αρέσει η φύση, άρχισα να βρίσκω παρέες και φίλους που κάνουν εξορμήσεις και περιπάτους στον νομό· ένας νομός πραγματικά πανέμορφος.
Τα παιδιά έστησαν τον Πολιτιστικό Σύλλογο, μπήκα ως μέλος -έχω, πια, αρκετό ελεύθερο χρόνο καθώς τα δικά μου παιδιά είναι μεγάλα- και «μπλέξαμε» ευχάριστα! Πραγματοποιούμε πολλές δραστηριότητες.
Ερχόμαστε σε επαφή μεταξύ μας, γνωριζόμαστε καλύτερα. Κάνουμε παρέα. Και ό, τι κάνουμε, το κάνουμε με ευχαρίστηση και αγαπάμε όλοι τον τόπο μας!
Μας υποδέχτηκες με ένα νοστιμότατο γλυκό του κουταλιού κεράσι. Το έφτιαξες εσύ; Ανήκει στα εδέσματα, που προσφέρει ο σύλλογός σας;
Όλγα: Εγώ το έκανα. Υπάρχει, όμως, και ο Γυναικείος Συνεταιρισμός που φτιάχνει γλυκά και πίτες. Οι κάτοικοι του Κωσταραζίου, γενικά, δραστηριοποιούνται.
Λευτέρης: Ευελπιστώ να καταφέρουν να ενωθούν όλοι οι σύλλογοι κάτω από τα «φτερά» μίας ομοσπονδίας.
Να δημιουργηθεί, δηλαδή, μία ομοσπονδία συλλόγων Κωσταραζινών -γιατί είμαστε πολυπληθείς ανά τον κόσμο- με σκοπό τον συντονισμό κοινών δράσεων, για μεγαλύτερο όφελος του χωριού.
Γιώργο είσαι ακόμα ένας νέος, μόνιμος κάτοικος Νέου Κωσταραζίου. Εργάζεσαι, αλλά, παράλληλα, στηρίζεις το χωριό με δράσεις προβολής και δημοσιότητας.
Γιώργος: Δούλεψα κάποια χρόνια σεζόν, μετά τις σπουδές, και τώρα απασχολούμαι στην περιοχή.
Μαζί με τον Γιώργο τον Μπέλλο, στις αρχές του 2010, στήσαμε το kostarazi24.blogspot.com. Ξεκινήσαμε να αναπαράγουμε αρχειακό υλικό, για να διατηρούμε «ζωντανά» τα ήθη και τα έθιμα, να καταγράφουμε εικόνες καθώς και την ιστορία του χωριού.
Κίνητρο υπήρξε η αγάπη μας για το Παλαιό Κωσταράζι. Από ‘δώ ξεκινάει η «χαμένη» πατρίδα.
Όλγα: Όσον αφορά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έχουμε και δύο σταθμούς στην Καστοριά, οι ιδιοκτήτες των οποίων είναι Κωσταραζινοί.
Πίσω στην πόλη θα επιστρέφατε ξανά;
Λευτέρης: Όχι, δεν θα μπορούσα να ξαναζήσω σε πόλη. Με τίποτα.
Το μεγαλύτερο κέρδος είναι το γεγονός ότι μπορώ να βλέπω τον γιο μου να παίρνει το ποδήλατο, να κάνει τη γύρα του και να μην σκέφτομαι πού είναι και τι κάνει.
Να τον βλέπω, δηλαδή, να μεγαλώνει μέσα σε ό, τι μπορεί να του προσφέρει ένα χωριό και όχι σε ένα διαμέρισμα, με το κινητό στα χέρια.
Ξέρω ότι, τα παιδιά μου, έχουν εδώ την ποιότητα ζωής του χωριού.
Δεν έχω, βέβαια, καθόλου προσωπικό χρόνο πλέον. Είμαι πολυάσχολος.
Αλλά όλο αυτό με υπεργεμίζει, γιατί έχω βάλει έναν σκοπό: για την επόμενη δεκαετία, τουλάχιστον, θέλω να προσφέρω.
Γιώργος: Εργάζομαι και είμαι καλά στη δουλειά μου, οπότε δεν με «ενοχλεί» η ζωή εδώ. Αν δεν είχα, όμως, δουλειά, δεν ξέρω τι θα έκανα…
Όλγα: Άμα έχεις τη δουλειά σου, ζεις καλά στο χωριό. Εγώ ασχολούμαι και με τον κηπάκο μου, βγαίνω έξω και κάθομαι. Δεν θέλω τίποτ’ άλλο. Ηρεμία και ησυχία.
