Η λέξη νηστεία αποτελείται από το μόριο «νη» που δηλώνει τη «στέρηση» και το ρήμα «εσθίω» που σημαίνει «τρώω» και ορίζεται ως η «στέρηση της τροφής».
Η νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας διαρκεί συνολικά 180-200 μέρες τον χρόνο.
H δεύτερη πιο μακρά περίοδος νηστείας μετά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων, η οποία διαρκεί για σαράντα ημέρες.
• Ποια τρόφιμα επιτρέπονται / απαγορεύονται.
Αυτός ο τρόπος διατροφής μπορεί να θεωρηθεί ως μια παραλλαγή της χορτοφαγίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, οι νηστεύοντες απέχουν από την κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης (όπως γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά και κρέας).
Η κατανάλωση ψαριού επιτρέπεται ορισμένες ημέρες της συγκεκριμένης περιόδου. Αντίθετα, τροφές όπως τα ζυμαρικά, το ψωμί, τα θαλασσινά, τα όσπρια, τα φρούτα και τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί και το ελαιόλαδο, επιτρέπεται να καταναλωθούν.
• Επίδραση στην Υγεία.
Η αποχή από ζωικά προϊόντα, σε συνδυασμό με την επιτρεπόμενη κατανάλωση ξηρών καρπών, ελαιόλαδου και βουτύρων όπως το ταχίνι, είναι δυνατόν να έχει θετικό αντίκτυπο στην υγεία του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, επηρεάζεται το λιπιδαιμικό προφίλ παρουσιάζοντας μείωση των επιπέδων χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων στο αίμα.
Αυτό συμβαίνει διότι, η αυξημένη περιεκτικότητα των ζωικών προϊόντων σε κορεσμένα λιπαρά τα οποία είναι επιβλαβή για τον οργανισμό, αντικαθίστανται με πηγές καλών λιπαρών οξέων (πολυακόρεστων).
Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο της Κρήτης μελετώντας 120 ενήλικες επί ένα χρόνο, απέδειξε ότι όσοι νήστευαν σε όλες τις περιόδους νηστείας παρουσίαζαν κατά 12,5% χαμηλότερη ολική χοληστερόλη σε σχέση με όσους δεν νήστευαν, κατά 15,9% χαμηλότερη LDL χοληστερόλη και κατά 1,5% χαμηλότερο Δείκτη Μάζας Σώματος.
Επιπρόσθετα, η αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών μέσω των φρούτων και των λαχανικών είναι ικανή να συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία του πεπτικού συστήματος και την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας.
• Διατροφικές ελλείψεις μικροθρεπτικών και μακροθρεπτικών συστατικών.
Οι διατροφικές ελλείψεις σε μακροθρεπτικά συστατικά, όπως η πρωτεΐνη και μικροθρεπτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ο σίδηρος και το ασβέστιο είναι δυνατόν να συμβούν λόγω, του αποκλεισμού τροφίμων ζωικής προέλευσης. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις εναλλακτικές πηγές προέλευσης τους.
Πρωτεΐνη Φυτικής προέλευσης: Οι πρωτεΐνες στον οργανισμό μας δημιουργούνται από συνδυασμούς 20 αμινοξέων. Από αυτά, τα 9 δεν μπορούν να συντεθούν στον οργανισμό και είναι απαραίτητο να τα λαμβάνουμε μέσω της διατροφής.
Οι φυτικές πρωτεΐνες που βρίσκονται στα όσπρια (φασόλια, γίγαντες, ρεβίθια, φάβα, φακές) δίνουν μια «ατελή πρωτεΐνη» η οποία, δεν εμπεριέχει και τα 9 απαραίτητα αμινοξέα όπως συμβαίνει στα προϊόντα ζωικής προέλευσης. Προκειμένου λοιπόν ο οργανισμός να δημιουργήσει μια πλήρης πρωτεΐνη χρειάζεται να καταναλώνουμε συνδυασμούς τροφίμων για την αλληλοσυμπλήρωση των αμινοξέων.
«ΚΑΝΟΝΑΣ ΣΥΝΔΙΑΣΜΩΝ»:
Κατανάλωση οσπρίων με δημητριακά όπως σιτάρι, κριθάρι, ρύζι, καλαμπόκι, μακαρόνια και κατανάλωση οσπρίων με ξηρούς καρπούς (Για παράδειγμα, φακόρυζο, φασόλια με κρίθινο παξιμάδι ή σίκαλης). Δεν είναι απαραίτητο οι συνδυασμοί να προκύπτουν στο ίδιο γεύμα, αρκεί να καταναλωθούν μέσα στην ίδια μέρα ακόμα και ξεχωριστά. Άλλες πηγές φυτικής πρωτεΐνης αποτελούν τα μανιτάρια, οι ξηροί καρποί τα όστρακα και το ταχίνι.
Πηγές ασβεστίου φυτικής προέλευσης: Ξηροί καρποί (κυρίως τα αμύγδαλα), μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, αντίδια, μπάμιες, χαλβάς, σουσάμι, και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
Πηγές σιδήρου φυτική προέλευσης: Όσπρια (φακές, φασόλια μαυρομάτικα), ξηροί καρποί, εμπλουτισμένα δημητριακά, πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. σπανάκι), αποξηραμένα φρούτα και θαλασσινά.
Για περεταίρω απορρόφηση του μη-αιμικού σιδήρου τα παραπάνω τρόφιμα είναι καλό να καταναλώνονται σε συνδυασμό με βιταμίνη C, για παράδειγμα από χυμούς φρούτων όπως πορτοκάλι, ντομάτα λεμόνι ή πιπεριά.
Πηγές βιταμινών του συμπλέγματος Β: ξηροί καρποί, οστρακοειδή, χαλβάς, ταχίνι και τα εμπλουτισμένα δημητριακά.
• Η άλλη όψη του «διατροφικού νομίσματος».
Είναι γνωστό ότι οι «κανόνες της νηστείας» ακολουθούνται από όλο και περισσότερους ανθρώπους προκειμένου να επωφεληθούν της θετικής επίδρασης τους στην υγεία. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται αύξηση του βάρους και μικρή άνοδος στα τριγλυκερίδια στη χοληστερόλη και στα επίπεδα της γλυκόζης.
Αυτό πιθανόν να οφείλεται στην υπερβολική κατανάλωση τροφών θρεπτικών μεν, αλλά που απαρτίζονται από μεγάλο αριθμό θερμίδων όπως το ταχίνι, οι ελιές το λάδι, ο χαλβάς και ο ταραμάς.
Επιπλέον η υπερβολική κατανάλωση απλών υδατανθράκων (ρύζι, κριθαράκι, ψωμί, πατάτες) και ίσως το μικρό χρονικό διάστημα νηστείας των ατόμων συμβάλλουν στην αύξηση των προαναφερθέντων δεικτών. Τέλος, η απαγόρευση ορισμένων αγαπημένων τροφών πιθανόν να οδηγεί στην αυξημένη κατανάλωση άλλων όπως για παράδειγμα, η αυξημένη κατανάλωση ψωμιού.
• Συμπερασματικά
Εφόσον ληφθούν υπόψιν οι εναλλακτικές πηγές των θρεπτικών συστατικών, το διατροφικό μας πρόγραμμα αυτή την περίοδο μπορεί να είναι απόλυτα ισορροπημένο, χωρίς καμία διατροφική ανεπάρκεια.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, η Ορθόδοξη Χριστιανική διατροφή μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις στην υγεία του ατόμου και αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως δεδομένο για μελλοντικές μελέτες.
Η νηστεία δεν είναι μια δίαιτα αδυνατίσματος από μόνη της καθώς η ποσότητα του φαγητού που θα καταναλώσουμε θα καθορίσει αν αυτή θα συμβάλλει στην απώλεια ή όχι του βάρους.
Καλά Χριστούγεννα με υγεία και αγάπη!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Αγγελική Παπαδάκη, Κωσταντίνος Βαρδαβάς, Χρήστος Χατζής, Αντώνης Καφάτος, Η πρόσληψη ασβεστίου και θρεπτικών ουσιών σε Έλληνες Ορθόδοξους χριστιανούς μοναχούς κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας νηστείας και μιας εβδομάδας μη νηστείας, Public Health Nutrition, 2008.
2. Κατερίνα Σαρρή, Αντώνης Καφάτος, Siobhan Higgins, Η θρησκευτική νηστεία σχετίζεται με την κατάσταση του σιδήρου στους Έλληνες Ορθόδοξους Χριστιανούς; British Journal of Nutrition, 2007.
3. Καρράς, Περσυνάκη, Barkans, Mulrooney, Κυπραίου, Τζώτζας, Τζιόμαλος, Κώτσα, Τσιούδας, Pichard, Naughton, Οφέλη για την υγεία και συνέπειες της Ανατολικής Ορθόδοξης νηστείας σε μοναχούς του Αγίου Όρους, EJCN, 2017.
4. Αιμιλία Βασιλοπούλου, Νηστεία Ισορροπία ή Εξάντληση, https://vassilopoulou.gr/
5. Σαρρή, Τζανάκης, Λιναρδάκης, Μαμαλάκης, Καφάτος, Επιδράσεις της νηστείας της ελληνικής ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας στα λιπίδια του ορού και στην παχυσαρκία BMC Public Health, 2003.
