Η συμβολή των Κωσταραζινών στον Μακεδονικό Αγώνα.

Το Παλαιό Κωσταράζι αποτέλεσε καταφύγιο για τα ελληνικά αντάρτικα σώματα των Μακεδονομάχων κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.

Λόγω έλλειψης βουλγαρικής επιρροής και χωρίς κανένα φόβο προδοσίας από τους κατοίκους του χωριού, αρκετοί οπλαρχηγοί όπως ο πρωτεργάτης του Αγώνα Παύλος Μελάς αλλά και οι Κατεχάκης, Τσόντος Βάρδας, Νταλίπης, Καούδης βρήκαν καταφύγιο και είχαν ως τόπο συνάντησης το Παλιό Κωσταράζι.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι μεταξύ άλλων δυτικομακεδονικών οικισμών, ο Παύλος Μελάς επέλεξε ως σταθμούς όπλων, προς ανεφοδιασμό των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων και εξοπλισμό των Μακεδόνων της περιοχής, το Παλιόκαστρο, την Γαλατινή και το Κωσταράζι. (Κολιόπουλος, ΕΜΣ., 2006)

Γεγονότα που μαρτυρούν την σχέση των κατοίκων του Παλαίου Κωσταραζίου και της συμβολής τους στο Μακεδονικό Αγώνα, είναι και το μετάλλια τιμής, που δόθηκαν το 1936 σε όλους όσους συνέβαλαν κατά την περίοδο 1903-1909. 

Τα ονόματα των Κωσταραζινών όπως κατέγραψε και η καθηγήτρια Γκασοπούλου Δέσποινα στο ηρώο, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του Νέου Κωσταραζίου.

Ενώ παράλληλα, αξίζει να αναφερθεί, ότι σε ένα μεγάλο αριθμό από τις οικείες της περιόδου εκείνης μπορούμε να διακρίνουμε στα ερειπωμένα σπίτια και παρά την κατάρρευση τις ονομαζόμενες γήσμπες (ή γήσμπα), μικροί μη εμφαίνεις χόροι εντός της οικίας, ένα είδος υπόγειας κρύπτης που κυρίως χρησίμευε ως κρησφύγετο στην περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα.