Ο πρόεδρος του Συλλόγου Κωσταραζινών Νέας Υόρκης «Άγιος Δημήτριος», κ. Αναστάσιος Καραγκούνης κατά την διάρκεια της συνομιλίας με τις «Αναμνήσεις», επεσήμανε ότι «παραμένουν ζωντανές οι μνήμες από την αποφράδα ημέρα της 12ης και της 13ης Απριλίου 1944 το γραφικό μας χωριό έγινε παρανάλωμα του πυρός» και έχουν παραμείνει μόνο τα ερείπια, τα οποία αν μη τι άλλο θα θυμίζουν στον αιώνα τον άπαντα τι εστί φασισμός και ναζισμός.
Το μαρτυρικό Κωσταράζι, όπως επεσήμανε ο κ. Καραγκούνης είχε δύο φορές την ίδια μοίρα στην νεότερη ιστορία του. «Το 1912 την περίοδο του αγώνα για την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό πυρπολύθηκε από τους Τούρκους και μετά από τέσσερις δεκαετίες (42 χρόνια για την ακρίβεια) έγινε παρανάλωμα του πυρός από τους Γερμανούς κατακτητές.
Οι ολοκαύτωμα του 1944 ώθησε πολλούς Κωσταραζινούς να απομακρυνθούν από τα πάτρια εδάφη και αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στην Βόρεια και στη Νότια Αμερική και στην Αυστραλία.
Οι περισσότεροι ήρθαν ένεκα της πρωτοβουλίας της AHEPA με το Σχέδιο Μάρσαλ με τα κονδύλια του οποίου χτίστηκε και το Νέο Κωσταράζι. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη Νέα Υόρκη και στο Σικάγου, όπου ίδρυσαν και τους δικούς τους συλλόγου, στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν, στο Σινσινάτι του Οχάιο, στην Βραζιλία και στην Αυστραλία.
Ίδρυσαν τους αλληλοβοηθητικούς συλλόγους για να βοηθήσουν το χωριό τους και το Γυμνάσιο, το μεγάλο ρωλόϊ στο καμπαναριό συγκαταλέγονται στα έργα που φέρουν την σφραγίδα και την υπογραφή των Κωσταραζινών της Αμερικής.
Η προσφορά των αποδήμων στο χωριό τους είναι αέναη και δεν σταμάτησε ποτέ, διότι οι Κωσταραζινοί είναι ερωτευμένοι με τον τόπο τους. Διατηρούν τα σπίτια τους εκεί διότι θέλουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους να αγγίζουν κάθε καλοκαίρι τα άγια χώματα και να διδάσκονται την ιστορία του τόπου τους και το ολοκαύτωμα που προκάλεσαν οι Γερμανοί.
 |
| Στιγμιότυπο μετά το πέρας της Επιμνημόσυνης Δέησης στο Παλαιό Κωσταράζι |
Παλαιό Κωσταράζι – Μαρτυρικό Χωριό
Χτισμένο σαν αμφιθέατρο στις πλαγιές το βουνού Σκάλα ανάμεσα στη θέση Μπουντσόχωμα και Ροβιά σε υψόμετρο 1003 Μ. Δημιουργήθηκε μετά το 1600 από την ένωση τριών χωριών και συγκεκριμένα της Σμίξης, της Κρανιάς και τα Παλιόσπιτα (αργότερα οι κάτοικοι από τη Σμίξη (Σμιξιώτες ονομάστηκαν και Αλμανιώτες γιατί κάτοικοι από το χωριό αυτό πήραν μέρος στη μάχη της Αλαμάνας).
Η ένωση έγινε από τον οπλαρχηγό Κώστα Ρίζο και το χωριό ονομάστηκε Κωσταράζι. Χωριό με καθαρά ελληνόφωνο πληθυσμό και σε τοποθεσία δύσκολα ορατή πάντα αποτελούσε φωλιά για τους αγωνιστές της λευτεριάς.
Το 1912 κάηκε για πρώτη φορά από τους Τούρκους που το βρήκαν με προδοσία (οι Τούρκο δεν ανέβαιναν στο χωριό οι κάτοικοι του χωριού κατέβαιναν χαμηλότερα στη θέση Ζγυ και τους ζύγιζαν και έδειχναν τους φόρους).
 |
| Στιγμιότυπο από επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα του ολοκαυτώματος. |
Και στης 13 Απριλίου μεγάλη Πέμπτη το 1944 από τους Γερμανούς. Ήταν μια συνέχεια της επιχείρησης μετά την σφαγή της Κλεισούραs
Επειδή ο ελληνόφωνος πληθυσμός πάντα βοηθούσε στους απελευθερωτικούς αγώνες και με αιτία το γεγονός ότι οι αντάρτες χρησιμοποιούσαν για ηλεκτρισμό στον ασύρματο την μπαταρία από τον μύλο του χωριού αποφασίστηκε η καταστροφή του χωριού και η εκτέλεση των κατοίκων
Ξεκίνησαν 2 αποστολές γερμανικών στρατευμάτων με συμμετοχή Βούλγαρο φωνών κομιτατζήδων. Μια από την μεριά της Κλεισούρας και η άλλη από το Άργος Ορεστικό. Από θαύμα και επειδή δεν έφτασε πρώτος ο μακελάρης της Κλεισούρας δεν εκτελέστηκε όλο το χωριό του οποίου τους κάτοικους είχαν συγκέντρωση για εκτέλεση στην θέση τρανή στράτα.
Το χωριό κάηκε ολοσχερώς και ληστεύτηκες από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες.
 |
| Το σχολείο του μαρτυρικού χωριού. |
Επίσης 7 από τους κατοίκους εκτελέστηκαν. Οι άνδρες του χωριού οδηγήθηκαν στης φυλακές της Καστοριάς όπου βασανίστηκαν παραδειγματικά από τους Γερμανούς (Κωσταραζινοί οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία) το δε χωριό πυρπολήθηκε και δόθηκε εντολή να μην ξανακατοικηθεί.
Το 1950 χτίστηκε το Νέο Κωσταράζι. Χαμηλότερα και σε υψόμετρο 670 μέτρων στη θέση Μήτκα και Κλαδί. Τον Μάιο του 2017 με προεδρικό διάταγμα ανακηρύχτηκε Μαρτυρικό Χωριό και το 2021 άρχισαν οι εργασίες για την αναπαλαίωση του δημοτικού σχολείου στο παλιό Κωσταράζι με την χορηγία του δήμου Άργους Ορεστικού.
Τα προηγούμενα χρόνια με προσωπική εργασία και προσφορές των κατοίκων ανακαινίσθηκε η βασιλικού ρυθμού εκκλησία του χωριού.
.JPG)
